Dalgıcın RehberiDalış YazılarıFaydalı BilgilerKöşe YazılarıNesem Demiray Öztürk

Bilimsel Dalış – 3

DÜNYANIN YAŞI, JEOLOJİK ZAMANLAR VE CANLILARI

Dünyanın, yer kürenin ve içinde yaşayan canlıların geçmişlerini incelemek, insan ömrünün ne kadar uzun olabileceğini düşünürsek, imkansız gibi görünür. Çünkü canlıların evrimsel değişimlerini incelemek için bir insan ömrü yetmeyecektir. Bu nedenle canlılığın ortaya çıkmasından bu güne kadar meydana gelen değişimleri incelemede biyoloji ve diğer doğa bilim dallarından yararlanılır. Eski devirlerde yaşayan canlıların kalıntılarının bulunması, sınıflandırılması, dağılımı ve yoğunluğu ve yaşantılarına ilişkin yorumlarıyla uğraşan bilim dalına “Paleontoloji“denir. Kalıntılarına ise Latince’de ‘kazmak’ anlamına gelen “fosil” deyimi kullanılır.

Fosiller genellikle jeolojik katmanlar (sedimanlar) içinde bulunur ve bu nedenle kural olarak en alttaki katmanlarda bulunan fosiller üsttekilerden daha yaşlıdır. Yer hareketlerinin az olduğu bölgelerde en ilkelden en gelişmiş canlılara ve dipten üste doğru bir seri fosil kalıntısı görmek olasıdır. Fakat fosil çalışmalarında biraz dikkatli davranmak gerekir. Çünkü zamanla yer yüzüne çıkan eski katmanların içerisinde bulunan fosiller yeni katmanlardakiyle karışabilir. Her ne kadar fosiller, bugün jeolojide yaş saptanması için büyük ölçüde kullanılmakta ise de; daha emin bir sonuca ulaşmak için diğer yaş saptama yöntemleriyle bulgular desteklenmelidir.

Dünya bundan aşağı yukarı 4 milyar yıl önce şekillenmeye ve ilkel prokaryotlar da yaklaşık 3 milyar yıl önce ortaya çıkmaya başlamıştır. Dünyanın yüzeyi sabit kalmamış, zaman zaman büyük jeolojik olaylarla “Kıvrılmalar = Orojenezler” le, yer kabuğunun şekli değişmiş, dağlar, denizler, göller meydana gelmiş ya da kaybolmuştur. Bu arada büyük iklim değişiklikleri ortaya çıkmıştır. Bu kıvrılmalara bağlı değişiklikler göz önüne alınarak “Jeolojik zamanlar” ayrılmıştır. Çevre koşullarında meydana gelen değişikliklere göre, canlıların bir kısmı tamamen ortadan kalkmış, bir kısmı değişerek uyum yapmış, bir kısmı da bu değişikliğe uyum gösterebilmiştir. Jeolojik zamanlar arasında kesin sınırlar yoktur.

CRİPTOZOİK = Çoğu kez, zaman olarak kabul edilmez. 4-4,5 milyar yıl öncesinden 550 milyon yıl öncesi zamanı kapsar. İki farklı devri vardır. Archeozoik ve Proterozoik. Archeozoik devri, bundan yaklaşık 2 milyar yıl önce sonlanmış, volkanik ve dağ oluşumları olaylarının görüldüğü devirdir. Prokaryotik (bakteri ve mavi-yeşil alg benzeri canlılar) canlılar, bu devrin sonunda ortaya çıkmıştır. Proterozoik devri bundan yaklaşık 550 milyon yıl önce sona ermiş olup, sünger spikülleri, medüzler, mantar kalıntıları, algler ve tüp şeklindeki halkalı kurtlar ortaya çıkmıştır. Ama en çok medüzler görüldüğünden bu devire, medüz devri de denir.

PHANEROZOİK = Günümüzden 550 milyon yıl öncesinden bu güne dek gelen zaman dilimidir. Üç farklı zamanda anlatılır.

  • 1. Zaman : Paleozoik
  • 2. Zaman : Mesozoik
  • 3. Zaman : Cenozoik

1. Zaman : Paleozoik (550-205 milyon yıl)

– Kambriyen (550-425 milyon yıl) – Derisidikenliler
– Ordovisyen (425-360 milyon yıl) – Balıklar
– Silüriyen (360-325 milyon yıl) – Balıklar
– Devoniyen (325-280 milyon yıl) – Böcekler, Kurbağagiller
– Karbonifer (280-230 milyon yıl) – Sürüngenler
– Permiyen (230-205 milyon yıl)

Ordovisyen (425-360 milyon yıl) : Zamanımızdaki hayvanların atalarının büyük bir kısmının atalarını oluşturması bakımından önemli bir zamandır. Basit hayvanlar gelişmiş hayvanlara dönüşmeye ve çevreye daha iyi uyum yapmaya başlamışlardır. Ordovisyen denizi oldukça zengindir. Dev kafadanbacaklılar, mürekkepbalığına benzeyen ve uzunlukları 5-7 metreye, çapları ise 30cm’ye ulaşan hayvanlar (Örneğin bugünkü Natiluslar)vardır. Ordovisyen denizi sıcaktır hatta sıcak sularda yaşayan mercanlar bu devirde Grönland’a kadar yayılmışlardır.

İlk omurgalılar, çenesiz, çift üyesiz ve dipte yaşayan “Ostracoderm” denen balıklardır. Bu ilkel balıklar tatlı suda yaşarlar ve kemik zırhları onları düşmanlarından korumaya yarar. Bu devirde iki önemli olay, evrimi büyük ölçüde etkilemiştir. Birincisi, kara bitkilerinin ortaya çıkışı, ikincisi ise akrep gibi, havayla solunum yapan,ilkel hayvanların oluşumudur.
Şekilde görülen canlılar silür ve devon devirlerindeki çenesiz omurgalılardır.

Silüriyen (Silür) (360-325 milyon yıl) : Bu devirde kara bitkileri yaygınlaşır ve çeneli balıklar gelişir. Omurgasızlar gelişmelerine devam ederler. Bu devirde; denizyıldızları, dev deniz laleleri, gelişmiş Trilobit’ler ve 4 metre boyunda deniz akrepleri ortaya çıkmıştır.

devam edecek …

Nesem Demiray
Eğitmen Dalgıç / Biyolog

nesem@badim.com.tr

 

Yazı Dizisinin Diğer Bölümleri<< Bilimsel Dalış – 2Bilimsel Dalış – 4 >>
Etiketler

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu
Kapalı
Kapalı