Ata Burak ÇakalozDalgıcın RehberiDalış YazılarıFaydalı BilgilerKöşe Yazıları

Scuba Dalışta Solunum – 3

Her insanın iş yapma kabiliyeti sınırlıdır. Çünkü (kan ve solunum) dolaşım sisteminin sınırı vardır. Bu da vücuttaki hücreler için gerekli oksijen tüketimini sınırlar. İnsanı zor solumaya mecbur eden veya solunumun etkisini azaltan her şey iş kabiliyetini de azaltır. Herhangi bir tehlike karşısında insanın normal fonksiyonlarını aşması için vücut yeterli oksijen olmaksızın kısa bir süre kaslarını çalıştırabilir; buna oksijen borçlanması denir. Oksijen borçlanan kişi ne kadar iyi bir sporcu ise borçlandığı miktar o kadar artar; böylelikle bir tehlike karşısında daha fazla iş yapabilir.

Bir dalgıcın dakikada tükettiği oksijen molekül sayısının derinlikle ilgisi yoktur, fakat oksijen hacmi Boyle kanununa göre belirlenir. Su üstünde dakikada 2 litre oksijen tüketecek kadar bir iş yapan dalgıç, 10 metre derinlikte 1 litre tüketecektir. Fakat harcadığı oksijen molekül sayısı aynı kalacaktır. 

Sualtındaki solunum problemleri

Lanphier (1975) yaptığı araştırmada, dalgıçların yüzeydeki dinlenme ve çalışma solunum frekanslarına sualtında da aynı oranda dikkat etmediklerini ve bu durumun karbon dioksit tansiyonun artışındaki en önemli etken olduğunu ortaya çıkarmıştır. Solunum frekansının dalgıçlar için önemi oldukça fazladır. Yüksek basınç altında solunumun değişmesi, beraberinde birçok problemi getirecektir. Bu yüzden sualtında enerji kullanılırken oldukça ekonomik davranmak gerekmektedir.

Hiperventilasyon

Vücudun dokulardaki karbon dioksit tansiyonunu normal seviyesinde tutmak için gereğinden fazla soluması durumudur. Dalgıçların çoğu hiperventilasyonu fark edemez veya önemsemez. Scuba sistemle ilk dalışını yapan biri genellikle heyecan ve endişe nedeniyle hiperventilasyon yapar. Hiperventilasyonun vücuttaki oksijen seviyesi üzerinde etkisi azdır; ancak dokulardaki karbon dioksit kısmi basıncında önemli değişimlere sebep olabilir. Uzun süren hiperventilasyonda karbon dioksit seviyesi büyük oranda düşerek kanın asitlik değerinin değişmesine (asidoz) neden olur. Kanın karbon dioksit seviyesinde meydana gelebilecek bu tip bir değişim, parmaklarda titreme, kasılma ve ilerleyen süreçte bilincin kaybolmasıyla (bayılma) kendini gösterir. Hiperventilasyona neden olan bir diğer etken de solunum yolları ile solunum cihazındaki ölü boşluklardır. Sualtında normale yakın ya da yetersiz solunum yapılıyorsa (yüzeysel solunum yapılıyorsa) alveollere yeterli düzeyde oksijen ulaşamaz ve dolayısıyla vücuttaki karbon dioksit seviyesi yükselmeye başlar. Yüzeysel solunum, sualtındaki hiperventilasyonun tetikleyicisidir.

Hiperventilasyon, solunum cihazlarının bir noktadan sonra solunum yapmayı güçleştiren dirençleri (örn; performansı düşük regülâtörler) sonucunda da oluşabilir. Solunum cihazları, kapasitelerinin üzerinde solunuma direnç gösterir. Derinlik ve dakikadaki solunum ihtiyacı regülâtörün sağlayacağı hava miktarında belirleyicidir. Regülâtörler performanslarına göre bir takım testler sonucunda, belirli otoritelerce değerlendirilip sınıflandırılır. Düşük performanslı regülâtörler solunum direncini artırır ve sualtında hiperventilasyonun tetikleyicisi olur. Regülâtörler ve şnorkeller; gerek yapıları, gerek hava kanallarının boyutları yönünden de solunuma karşı direnç gösterebilir. Bu tip solunum cihazlarında ince çaplı hortumlar ve havayı tutan engeller bulunur; sert kıvrımları bulunan şnorkeller, solunum cihazında bulunan çeşitli valflar ve bu cihazların tamamında yer alabilen, havanın akış yapacağı değişik tipteki mekanik koridorlar solunum için birer direnç kaynağıdır. Ayrıca solunum direnci, solunum cihazından bağımsız olarak, yüksek basınç altında yoğunlaşan solunum havası dolayısıyla da meydana gelebilir.

Hipoventilasyon

Merkezi sinir sisteminden solunum kaslarına gelen uyarıyı zayıflatan morfin ve barbiturat esaslı ilaçların alınması, göğüs duvarı zedelenmeleri veya solunum kaslarının paralizisi, solunuma karşı yüksek bir direnç oluşması (örneğin sualtında yüksek yoğunlukta gaz solunmasında olduğu gibi) ile meydana gelir. Hipoventilasyon, dokulardaki oksijen kısmi basıncının düşmesine yola açar ve hipoksik (dokuların yeterince oksijen alamaması durumu) etkisi sonucu bilinç kaybına sebep olur.

devam edecek ….

Referanslar

Lanphier,E.H. 1975. Pulmonary Function. In: The Physiology and Medicine of Diving and Compressed Air Work (2nd ed.), edited by P.B.Bennet and D.H.Elliot. Baltimore: Williams&Wilkons, p.102-154.
Lambertsen,C.J. 1980. Effects of Excessive Pressures of Oxygen, Nitrogen, Helium, Carbon Dioxide and Carbon Monoxide : Implications in aerospace, undersea and industrial environments. In: Mountcastle VB (ed): Medical Physiology. 14th ed. Vol 2.St.Louis,CV Mosby Company, p.1901-1944.
Thomas,S.C., and C.W.Shilling (eds) 1980. Carbon Dioxide Effects on Mammalian Tissue. Bethesda, MD:Undersea Medical Society.

Faydalanılan Yayınlar

Bennett, PB, and Elliot DH.1993. The Physiology and Medicine of Diving (4PthP ed.). London: Saunders
Bove,A.A.,Davis,C.J.1990. 2PndP ed. Diving Medicine. W.B.Saunders Company, Philedelphia.
BSAC.1992.Advanced Sport Diving. Stanley Paul&Co.Ltd. London.
BSAC.1993.Sport Diving Manual.
US Navy. 2000. US Navy Diving Manual, revision 4. Washington, DC: GPO. (Navsea Tech. Manual ).
U.S.Navy.2001.U.S.Navy Diving Manual. Washington,D.C:Department of the Navy. (NAVSEA 0910-LP-100-3199)
Shilling,C.W.,Carlston,C.B.,Mathias,R.A.1984. The Physician’s Guide to Diving Medicine. Bethesda, Maryland. Undersea Medical Society. New York, Plenum Press.

ATA BURAK ÇAKALOZ 
2 Yıldız Eğitmen, Sualtı Hakemi, Sporcu ve Araştırma Dalgıcı

ata_burak@hotmail.com

 

Yazı Dizisinin Diğer Bölümleri<< Scuba Dalışta Solunum – 2Scuba Dalışta Solunum – 4 >>
Etiketler

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu
Kapalı
Kapalı