HaberlerManşetSu AltıSu Altı VideolarıVideo

İspermeçet balinaları nasıl uyur?

Günümüzün çoğunu ayakta geçiririz, uyumaya hazırlandığımızda da yatay pozisyona geçeriz. İspermeçet balinaları için durum bunun tam tersi: Hareket halinde yatay durumdayken, uyumak için dik duruyorlar. Bunu tuhaf bulduysanız, bir de bu keşfi yapan araştırmacıların hissettiklerini düşünün…*

Dikey memeliler

2008 yılında St. Andrew’s Üniversitesi Balina ve Yunus Davranışbilim Uzmanı takım lideri ve denizci Luke Rendell, ekibi ile birlikte Kuzey Şili’de keşif yaparken, aniden karşılarına alışılmadık bir görüntü çıktı. Dev bir ispermeçet balina sürüsü, burunları su yüzeyine, kuyrukları ise tabana bakacak şekilde kusursuz bir şekilde sıralanmıştı. Tümü hareketsizdi ve teknenin sesine bile tepki vermemişlerdi. “Aslına bakarsanız, görüntü oldukça ürperticiydi” demişti Rendell, haftalık bilim dergisi Nature’a verdiği röportajda. “Sadece korku filminden fırlamış bir sahne gibi olduğu için değil [ki öyleydi], kendini bir anda 100.000 poundluk onlarca memelinin arasında bulmanın korkusu bir yana, böyle tüyleri diken diken bir görüntüyle yüzleşmekti”.

Luke Rendell

Motoru çalıştırıp onları ürkütmemek için, ekip geldikleri gibi, yollarına yelkenle devam etmeye karar verdi. Ancak tam dönerken teknenin kıçıyla istemeden balinalardan birine dokundular. “Nasıl bir tepki vereceğine dair en ufak bir fikrimiz yoktu. Her bir balina en az bizim teknemizin iki katı ağırlığındaydı ve tek bir hareketle bizi batırabilirdi. İspermeçet balinaları genellikle diğer balinalara karşı savunma içgüdüsüne sahip oldukları için bize de saldırmaları an meselesiydi. Neyse ki hafif bir hareketlenmenin ardından dev memeliler tuhaf uyku alışkanlıklarını sürdürmek amacıyla daha sakin bir dinlenme alanı bulmak için yüzerek gittiler”.

Tek göz açık uyku

Yaşadıkları adrenalinin ötesinde, bu karşılaşma araştırmacılara daha önceden bilmedikleri bir şeyi gösterdi: İspermeçet balinaları diğer memelilerle aynı şekilde uyumuyordu. Deniz memelileri “Tek yarım küresel / yavaş dalga uyku” denilen farklı bir formda uyur. Bir başka deyişle; beyinlerinin yarısı uyanık ve uyaranlara karşı tetikteyken, diğer yarım küresi derin uykudadır. Beyinlerinin hangi kısmı kapalı ve uykudaysa, aksi yöndeki gözlerini kapatırlar. Bu esnada beynin diğer yarısı çevrede neler olup bittiğini izlemeye ve nefesi düzenlemeye devam eder. Bazen tamamen hareketsiz kalıp suyun yüzeyine doğru sürüklenseler de, genelde usulca yüzmeye devam ederler. Yunuslar, 24 saat içinde birer kere olacak şekilde beyinlerinin her iki yarısını toplamda dört saatlik bir uykuya alır. Bu şekilde uyuyor olmalarının en büyük sebebi; diğer memelilerden farklı olarak, nefeslerini tamamen bilinçli bir düzeyde kontrol ediyor oluşlarıdır. Ayrıca vücut ısılarını sabit tutabilmek için yüzmeye devam etmek zorunda olduklarından, beyinlerinin kasları yönetecek kadar uyanık olması gerekir.

Rendall ve ekibinin keşfine kadar bilim insanları, ispermeçet balinalarının da aynı şekilde uyuduklarını düşünüyordu. Ancak Rendall ve ekibi  keşiflerini açıkladıklarında, bu balinaların sadece 10-15 dakika süren daha derin ve tam uykuya geçtiklerini aktardılar. Eğer varsayımları doğru ise, bu kadar az uyku ile ispermeçet balinaları dünyanın uykuya en az ihtiyaç duyan hayvanları listesinde birinci sıraya yerleşiyor. Onları, günlerinin yüzde sekizini uyku halinde geçiren zürafalar takip ediyor.

Ekibin bu keşfi, aynı platformda birlikte kaleme aldıkları “Stereotypical resting behavior of the sperm whale” başlıklı ortak makalede açıklandığı gibi, Patrick Miller’ın görüşlerini de desteklemekteydi. 59 balinayı özel bir cihazla takip eden Miller, ispermeçet balinalarının zamanlarının %7’sini sığ sularda adeta sürüklenerek geçirdiklerini fark etti. Uyku alışkanlıkları keşfedildiğinde, bunun nedeni de açıklanmış oldu.

Photo Credit: Franco Banfi/Solent News & Photo Agency

Kambur balinalar denizin yüzeyinde 30 dakika hareketsiz olarak durabiliyor. Ancak bundan daha uzun bir süre hareketsiz kalamıyorlar, çünkü hareket etmediklerinde vücut ısılarının büyük bir kısmını kaybediyorlar. Buna karşılık yunuslar birkaç saat art arda olmak üzere geceleri uyuyor. Elektroensefalografi (EEG) yöntemiyle beyin aktiviteleri ölçülen afalina yunusları veya diğer adıyla şişe burunlu yunuslar, günlerinin yüzde 33,4’ünü uykuda geçiriyorlar.

Ancak devasa kambur balinaları veya ispermeçet balinalarını aynı şekilde incelemek pek mümkün değil. Bunun gerçekleşmesi için balinaların beyin aktivitelerini alıp işleyebilecek devasa bir EEG sistemi kurulması gerekiyor. Bir de tabii, bu araştırma için bilim insanları ile işbirliği yapacak bir balina. Bu senaryo gerçekleşene kadar bilim insanları balinaların nasıl uyuduklarını daha iyi anlayabilmek için 2008’de yaşanan durumlara benzer keşiflere güvenmek durumunda.

___________________________________________________________________________
https://curiosity.com/topics/sperm-whales-sleep-very-strangely-curiosity adresinde yer alan makaleden faydalanılarak derlenmiştir.

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu
Kapalı
Kapalı