Dalış YazılarıErkan Ayral - SUTAKöşe YazılarıManşet

ROV (Remotely Operated Underwater Vehicle – Uzaktan Kumandalı Su Altı Aracı)

Nedir? Ne türleri vardır? Ne işe yarar? Nasıl imal edilir? Nasıl kullanılır?

Sevgili sualtı severler,
Şu anda bütün ileri gitmiş ülkeler, denizlerden, madenler, petrol, doğalgaz, ilaç sanayiinde dahi kullanılan çeşitli sualtı ürünleri, gibi birçok zenginliği okyanusların her derinliğinden çıkarıyor ve ülkelerinin zenginleşmesine katkıda bulunuyorlar. Bu faaliyetler, dalgıçların derinlik ve zaman açısından çok kısıtlı kalmaları yüzünden, ROV, BATİSKAF gibi çeşitli teçhizat vasıtasıyla yürütülmektedir.

Bu günkü mevzumuz ROV olduğundan bu konuyu işleyeceğiz.

-ROV
ROV, su üstünde bir kumanda konsolu, su altında da istenilen yere gidebilen pervaneli , kameralı bir ana ünite, ve bu ikisi arasındaki irtibatı sağlayan kablodan oluşur. ROV istenilen derinlikte çalışacak şekilde imal edilebilir. Kablo ise uzadıkça ağırlaştığından ve kendisini taşıyamayacak hale geleceğinden, 150m den uzun olunca çelik zırhlı ağır hizmet tipi kablo kullanmak gerekir.

Yapılacak işe göre, 9 kg ağırlıktan ve 6-7000 dolardan, birkaç ton ve 50 milyon dolara kadar (Japon malı Kaiko) gibi çeşitleri vardır.
Kamerasını her tarafa oynatabilen, robot kolu olan(bizim imalatımız TOSUN,150 kg) ya da her tarafa bakan 4 kameralı, robot kollu (SUFO4, 60kg) ya da tek kameralı ( sufo1, 20kg) gibi çeşitli imalatımız vardır. Bak: www.suta.org.tr

ROV lerin kullanılma alanları inanılmayacak derecede çoktur:
Boru hatlarının kontrolü, -derin sulardaki sualtı varlıklarının tetkiki, envanter çıkartılması ve numune alınması, -sahil güvenlik, gümrük muhafaza, deniz polisi gibi teşkilatların, su altındaki suç unsurlarının bulunup çıkartılması, -mayın avlama, – üniversiteler, – batık çıkarma şirketleri, fay hatlarının tetkiki, sigorta şirketleri, -bomba, ceset bulma çıkartma, -deniz dibi temizliği ve benzeri birçok alanlar………

ROV imalatı:
ROV imalatı konusunda sonsenelerde özel sektörden, üniversitelerden, fertlerden, çeşitli devlet kuruluşlarından, SUTA olarak enstitümüze ve bana bilgi ve malzeme isteği için yüzü aşkın müracaat oldu. Bizlerde elimizden geldiğince destek vermeye çalıştık.
ROV imal etmek isteyen yada ettirmek isteyenlerin dikkat edeceği hususları ve olmazsa olmazlarını aşağıda belirtiyoruz:

1. Yapılması düşünülen ROV’nin dizayn edilmeden evvel, ne derinlikte ve ne işi yapacağını, çalışma yarı çapının ne olması gerektiğini, yük kaldıracaksa ne ağırlıkta yük kaldıracağının bilinmesi, arama amaçlı ise sonar takılıp takılmayacağı, robot kolu olmalı mı? gibi bir çok özelliğinin belirlenmesi gerekmektedir. Hepsini de isterim! derseniz, her kullanmadığınız opsiyon için, lüzumsuz para ödedikten başka, ağırlığı ve arıza ihtimalini dolayısıyla bakım onarım masraflarını çoğaltmış olursunuz.

2. Askeriye ve kamu sektörünün yerli ROV yaptıracağından son 22 senedir ümidi kestik.
Çeşitli başarı ile geçen tatbikatlardan, tebriklerden, 20’yi aşkın ROV imalatından sonra, bu yerli ürünleri askeri işlerde kullanacaklarını yazılı ve sözlü ifade etmelerine rağmen, (ek)Deniz Polisi, Gümrük Muhafaza , Maden Tetkik Arama gibi teşkilatlar bir de baktık ki dış ülkelerden (malum sebeplerden) bunları satın almışlar. Paralar dış ülkelere gitmiş, yedek parça bağımlısı olmuşuz, sanayinin Türkiye’de gelişmesine her konuda olduğu gibi bir kere daha mani olunmuş, kimin umurunda? Bu ülkenin sanayii konusunda gelişmiş ülkeler seviyesine gelememiş olmasının sebebi, asker yada sivil, para musluklarının başında olup da maliyenin kontrolün dan kurtularak zengin olmayı tercih edip her şeyi şişirilmiş faturalarla dışardan alan kişilerdir.

Savunma Sanayii Müsteşarlığı kuruldu. Fena mı oldu? İyi oldu. Ama onlarında dikkatetmesi gereken hususlar var:
Dış ülkelerden gelen birkaç paketi, burada birkaç yabancı teknisyen monte edince ve üzerine Türk markası yazınca, o yerli malı olmuyor. Ne tekim buna birçok projede şahit olduk. Zaten bu sanayiimizin umumi hastalığı. Yerli malı basit bir klimayı alıp sökün. Trafosu Tayvan malı, motoru Malezya, elektronik kartve dış plastik kabı, hatta onu monte eden adamın elindeki tornavida Çin malı. Sonra bu Türk malı oluyor. Savunma Sanayii Müsteşarlığı eğer sanayiimizin kalkınmasını istiyorsa buna dikkat etmeli.

3.ROV imal etmek isteyen kişiler, eğer profesyonel kalitede bir netice almak istiyorlarsa şu olmazsa olmazlara dikkat etmeliler:

a) Muhakkak ‘’brushless’’ fırçasız motor kullanmalılar. Çünkü kömürlü motorlar sıvı içinde çalıştıklarında limitli bir ömürleri oluyor. Yani çabuk bozuluyorlar.
b) Motorlar ve bunları çevreleyen housingleri,elektronikaksamı barındıran ana gövdeden uzakta,yani dışarda olmalı. Çünkü bir arıza halinde sızıntıların ana gövdeden bağımsız olup, oraya zarar vermemesi ve değiştirilmesi durumunda ana gövdeyi dağıtmaya gerek kalmaması gerekir.
c)Şaft çıkışlarında mekanik salmastra tercih edilmeli,
d)Kumanda – ROV multiplexyada yazılım la çalışmalı.
e) kol(manipülatör) en tercihan 2 mafsallı olmalı,
f) Suda ROV hangi yarıçapında bir alanda gezecekse , o kadar kablo ve ROV nötr ağırlıkta olmalıdır.
g)Motorlar özel, elektrik geçirmeyen ve korrozif olmayan bir sıvı içinde çalışmalı (bu sıvı megerlenerek 1000 volt ta bile elektrik geçirmemeli) bir mambranla yada silikon bir hortumla, dış ve iç basıncın eşitlenmesi sağlanmalıdır. (Aynı burnunu tutarak kulak zarını eşitleyen dalgıç gibi) Böylece keçelere hiçbir yük binmemekte, motorların çalışma derinliği limitsiz olmaktadır. Motorlar mümkün mertebe yavaş devirde, örneğin 500-800d/d çalışmalı ama pervane çapı geniş olmalı. Böylelikle kayıp azalır, randıman artar.
e)içi 1 atmosfer olan ana gövdenin mukavemet hesaplarınıise Alman HÜTTE kitabında bulabilirsiniz.
Sevgili sualtı severler, ROV imalatında söylenecek daha çok şey var: Konnektörlerin imalatı, kablo imalatı, akrilik bombe imalatı……..gibi. Çekinmeden bana müracaat edin. Arkadaşlarım ve ben elimizden geldiğince yardımcı oluruz.

Sevgiler.

Erkan Ayral

SUTA başkanı.
www.suta.org.tr

erkansuta.org.tr

0532 2428439

Etiketler

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu
Kapalı
Kapalı