Deniz YazılarıDenizcinin El KitabıFaydalı BilgilerKöşe YazılarıMurat Alev

Kare Yelkenden Kanat Yelkene: Yelkenli Teknelerin Fiziği – 2

Kare (Kabasorta) Yelken

Bu makale çıkış noktası olarak kabasorta yelkenleri aldığı için böyle yelkenlerle donatılmış tam armalı bir tekneye (Şekil 5) bir göz atmakta yarar var.
Yelken alanının çoğu, serenlerden aşağı doğru açılan dört köşeli yelkenlerden oluşuyor

Çalışma ilkeleri paraşüte benzeyen ama ondan daha verimsiz olan bu yelkenler rüzgarın estiği yönde ‘çekme’ adı verilen bir tür direnç oluştururlar. Böyle bir arma ile bir yerden başka bir yere gidebilmek için rüzgarın oldukça kuvvetli olması ve olabildiğince arkanızdan gelmesi gerekir. Rüzgarın kuvvetli olmsı gerekir çünkü rüzgar yönünde yol almaya başladığınızda göreli (zahiri) rüzgar hızı azalır.

Bu göreli hızın karesi ile orantılı olan kuvvet küçülür. Bu arada tekne gövdesinin sudaki hızının karesi ile orantılı olan çekme (drag) kuvveti ise, daha önce gördüğümüz gibi tekne hızının karesinden daha büyük bir oranda artar. Bu da, eğer orta kuvvetteki rüzgarlarda tekneyi gövde hızına ulaştırmak istiyorsanız, resimdeki gibi toplam alanı inanılmaz büyüklükte olan çok sayıda yelken (rüzgar demiri de denebilir) açmanız gerekir.İşte bu, Nil’deki Mısır teknelerinin enlemesine salmalarının su üstündeki benzeridir. Deplasmanlı teknelerin açtığı balon yelkenler (spinnaker) de aynı amaca hizmet ederler.

Bunun kötü yanı şuradadır: Tekne zaten gövde hızına yakın bir hızla gittiği için, rüzgar şiddeti güvenli bir sınırın üzerine çıktığında armada oluşan basınç, teknenin hızlanması ile azaltılamaz. Bu yıkıcı kuvvet, göreli rüzgar hızının kübü ile büyür ve sonuçta biz bu dayanılmaz kuvvete neredeyse hareketsiz bir cisimle karşı koymaya çalışırız.

Tek kaçış yolu yelken alanını küçültmektir ama Şekil 6’da görüldüğü gibi, zor koşullar altında bu son derece tehlikeli bir operasyondur. Horn Burnu’nun her dönülüşünde tekneden düşerek kaybolan ortalama bir yelkenci de bunun kanıtıdır.

Fırtinada çırpınan büyük bir kumaş parçasını kontrol etmek çok zordur. İki yelkenci arkadaşım kuvvetli rüzgarda yelkeni kontrol almak isterken güverteden sinek gibi denize uçmuşlardı. Neyse ki her iki durumda da mucize eseri olarak kurtarma operasyonları başarılı oldu.

Kontrolden çıkmış bir yelkenin verebileceği hasarın korkusu ve yelkeni küçültmek ya da tümüyle kapatmak için kısa sürelerde çabuk davranabilme telaşı günümüzün modern yelkencileri ile kabasorta armalı gemilerdeki gemicilerin kafasını sürekli olarak meşgul eden ortak kaygılardır.

Aslında kabasorta armalı gemiler yalnızca mutedil rüzgarlı sakin denizlerde ve duvarlara astığımız resimlerde çok hoş görünürler. Doğrusu bu tekneler konusunda süregiden romantikleştirme çabalarına karşı fazla sabırlı davranamıyorum.

Bana kalırsa kabasorta armalı gemilerin tasarımları mürettebatın insanüstü çabalarını gerektirecek biçimde yapılmaktaydı.Bu da uzun yolculuklarda kaçınılmaz olarak disiplini korumak adına hepimizin bildiği kaba kuvvet gösterilerine yol açıyordu. Bu tür gemilerin artık dünyanın hiç bir yerinde herhangi bir yük taşımacılığında kullanılmıyor olması hiç de sürpriz değil.

Murat ALEV
Liman Kaptanı / Eğitmen

derinmavi_egitim@yahoo.com
www.derinmavi.com.tr

Yazı Dizisinin Diğer Bölümleri<< Kare Yelkenden Kanat Yelkene: Yelkenli Teknelerin Fiziği – 1Kare Yelkenden Kanat Yelkene: Yelkenli Teknelerin Fiziği – 3 >>

İlgili Makaleler

Başa dön tuşu
Kapalı
Kapalı